De Russische aanval op Oekraïne kan ook de Nederlandse veiligheid raken. Het gaat dan in de eerste plaats om cyberaanvallen. Zo kunnen communicatiesystemen, ziekenhuizen of het betalingsverkeer platgelegd worden door hackers.

Volgens de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) zijn er “momenteel geen aanwijzingen voor specifieke dreigingen ten aanzien van Nederland”, maar kan dat snel veranderen. In ieder geval zijn gevolgen voor de Nederlandse veiligheid “voorstelbaar”.

Ook wordt rekening gehouden met veiligheidsproblemen als gevolg van grote aantallen migranten, economische schade voor ondernemers of zelfs een nucleaire dreiging. Als het ernstig misgaat, wordt de “nationale crisisstructuur” opgeschaald. Dat is nog niet gebeurd.

Om operaties te faciliteren zouden Russen zich wereldwijd toegang tot routers verschaft hebben. Hackers van de Russische militaire geheime dienst GRU hebben afgelopen jaar ook in Nederland routers gehackt. Het gaat daarbij om particulieren en kleine tot middelgrote bedrijven. Dat heeft de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) ontdekt. Op dit moment worden de getroffenen geïnformeerd, meldt de dienst.

Russische cyberdreiging na oproep Oekraïne aan hackers

Een deel van de dreiging komt volgens de NCTV door de oproep van de Oekraïense regering aan hackers uit het buitenland om Russische doelen aan te vallen. Als dat gebeurt, zal de Russische regering reageren, voorspelt de coördinator. Dat betekent dat ook Nederland risico loopt als zo'n aanval vanuit of via Nederland blijkt te lopen.

Hoewel de nationale crisisstructuur nog niet is opgeschaald, houdt de NCTV zich nu wel al met de gevolgen van het conflict in Oekraïne bezig. De afdeling van het ministerie van Justitie en Veiligheid faciliteert naar eigen zeggen allerlei vormen van samenwerking, bijvoorbeeld om mensen en bedrijven te waarschuwen. Specifiek voor informatie en advies over cyberaanvallen heeft het ministerie ook nog een andere tak, namelijk het Nationaal Cyber Security Centrum.

Geheime dienst hackte al routers in Nederland

De Russen hebben volgens de MIVD een wereldwijd netwerk gecreëerd van duizenden gehackte routers dat gebruikt kan worden voor cyberaanvallen. Daar zit ook een beperkt aantal Nederlandse routers bij. Voor zover nu bekend gaat het om willekeurige slachtoffers die geen relatie hebben met Defensie, de rijksoverheid of vitale sectoren.

Het zogenoemde botnet is ontdekt tijdens een gecoördineerde actie samen met andere landen, zegt defensieminister Kajsa Ollongren.

"Het is belangrijk dat mensen weten dat dit gebeurt", zegt Ollongren. "Je verwacht niet dat de spreekwoordelijke bakker op de hoek ook onderdeel kan zijn van het netwerk van de GRU, maar dat is precies wat hier is gebeurd." Het laat volgens de minister zien hoe belangrijk het is dat mensen hun digitale veiligheid op orde hebben. "Waakzaamheid is geboden."

De GRU kan gehackte routers misbruiken om geheime cyberoperaties tegen Nederlandse of belangen van bondgenoten uit te voeren. Daarbij kan worden gedacht aan digitale spionage, sabotage of beïnvloeding.

"Dit moet stoppen’’, stelt MIVD-directeur generaal-majoor Jan Swillens. Het is dezelfde boodschap die de MIVD in 2018 bracht, bij de verstoorde hackoperatie bij de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW). De betrokken Russen werden destijds het land uitgezet.

Door de methoden van de GRU openbaar te maken, hoopt de MIVD dergelijke vijandige operaties te verstoren. Ook moet het de weerbaarheid van daadwerkelijke en potentiële slachtoffers verhogen.

LEES OOK: Grote cyberaanval op Oekraïense instellingen – de hack was mogelijk al langer gepland